Vasiyetnamenin İptali Davası Hangi Durumlarda Açılır?

Bir kişinin vefatının ardından geride bıraktığı vasiyetname, genellikle merhumun son arzularını yansıtan kutsal bir belge olarak kabul edilir. Ancak bazen bu belge, miras bırakanın gerçek iradesini yansıtmayan koşullar altında veya hukukun aradığı katı şekil şartlarına uyulmadan hazırlanmış olabilir. İşte bu gibi durumlarda, vasiyetname nedeniyle miras hakkının ihlal edildiğini düşünen mirasçıların başvurabileceği en önemli hukuki yol Vasiyetnamenin İptali Davası‘dır.

Peki, bir vasiyetname hangi gerekçelerle geçersiz sayılabilir? Kimler bu davayı açma hakkına sahiptir ve dava açmak için yasal süreler nelerdir? Bu yazıda, bir vasiyetnamenin iptaline yol açan tüm hukuki sebepleri Türk Medeni Kanunu ve Yargıtay kararları ışığında adım adım inceleyeceğiz.

Önemli Ayrım: Vasiyetnamenin İptali ve Tenkis Davası Farkı

Öncelikle bu iki dava türünü karıştırmamak gerekir:

• Vasiyetnamenin İptali Davası: Bu davada amaç, vasiyetnamenin temelden geçersiz olduğunu (yok hükmünde sayılması gerektiğini) ispatlamaktır. Dava kazanılırsa, vasiyetname hiç yazılmamış gibi kabul edilir ve miras, yasal mirasçılar arasında kanuni paylarına göre dağıtılır.
• Tenkis Davası: Bu davada ise vasiyetnamenin geçerli olduğu kabul edilir. Ancak, vasiyetnamedeki tasarrufların, saklı paylı mirasçıların (çocuklar, eş, anne-baba) dokunulmaz miras haklarını ihlal ettiği savunulur. Amaç, vasiyetnameyi tamamen ortadan kaldırmak değil, sadece saklı paya dokunan kısmı yasal sınıra indirmektir.

Vasiyetnamenin İptal Sebepleri (TMK Madde 557)

Türk Medeni Kanunu, bir vasiyetnamenin hangi dört ana nedenle iptal edilebileceğini açıkça saymıştır. Bir iptal davasının başarılı olabilmesi için, bu sebeplerden en az birinin varlığının mahkemede ispatlanması gerekir.

1. Ehliyetsizlik (Miras Bırakanın Vasiyetname Yapma Yeterliliğinin Olmaması)

Vasiyetnamenin düzenlendiği tarihte, miras bırakanın vasiyetname yapma ehliyetine sahip olmaması en temel iptal sebebidir. Ehliyetin olmaması durumu şunları kapsar:

• Ayırt Etme Gücünün Bulunmaması: Kişinin yaptığı işlemin anlam ve sonuçlarını kavrayacak zihinsel kapasitede olmamasıdır. İleri derecede Alzheimer, demans, şizofreni gibi akıl hastalıkları veya o an ağır bir ilaç/uyuşturucu etkisi altında olmak bu duruma örnektir.
• 15 Yaşını Doldurmamış Olmak: Kanuna göre vasiyetname yapabilmek için en az 15 yaşını doldurmuş olmak gerekir.

Bu durum genellikle, vasiyetnamenin düzenlendiği tarihe yakın zamanlardaki hastane kayıtları, doktor raporları ve tanık beyanları ile ispatlanır.

2. İrade Sakatlığı (Hata, Hile, Tehdit)

Bu durumda miras bırakanın ehliyeti vardır, ancak iradesi dış etkenlerle sakatlanmıştır. Yani, vasiyetnameyi özgür iradesiyle değil, baskı veya aldatma altında düzenlemiştir.

• Hata: Miras bırakanın, miras bıraktığı kişi veya şey hakkında esaslı bir yanılgıya düşmesi.
• Hile (Aldatma): Miras bırakanın, bir başkasının kasıtlı aldatmaları sonucu vasiyetnameyi düzenlemesi. (Örn: Bir mirasçının, diğer kardeşini miras bırakana sürekli kötüleyerek mirastan mahrum bırakılmasını sağlaması).
• Korkutma veya Zorlama (Tehdit): Miras bırakanın, kendisi veya bir yakınının malına veya canına yönelik bir tehdit altında vasiyetnameyi düzenlemesi.

3. Hukuka veya Ahlaka Aykırılık

Vasiyetnamenin içeriğinin veya vasiyetnamede belirtilen koşulların kanunun emredici hükümlerine, kamu düzenine veya genel ahlak kurallarına aykırı olması durumunda vasiyetname iptal edilebilir.

• Örnek: “Tüm mal varlığımı, A kişisini öldürmesi şartıyla B kişisine bırakıyorum” gibi hukuka aykırı bir koşul içeren vasiyetname geçersizdir.

4. Şekil Eksikliği

Bu, uygulamada en sık karşılaşılan ve ispatı en kolay iptal sebebidir. Kanun, vasiyetnamelerin geçerli olabilmesi için çok katı şekil şartları öngörmüştür. Bu şartlara uyulmaması, vasiyetnameyi doğrudan geçersiz kılar.

• El Yazılı Vasiyetnamede: Tarihin (yıl, ay, gün) yazılmamış olması, metnin tamamının miras bırakanın el yazısıyla olmaması (bilgisayar çıktısı olması), imzanın bulunmaması.
• Resmi Vasiyetnamede (Noterde Yapılan): Düzenlemeye kanunen katılması yasak olan kişilerin (örn: vasiyetnameden yararlanan birinin) tanık olarak katılması, noter tarafından uyulması gereken yasal prosedürün ihlal edilmesi.

Dava Açma Süresi (Hak Düşürücü Süreler)

Vasiyetnamenin iptali davası açmak için kanunda belirlenmiş sürelere uymak zorunludur. Bu süreler kaçırılırsa dava açma hakkı kaybedilir.

• 1 Yıllık Süre: Davacının; vasiyetnameyi, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde davayı açması gerekir.
• 10 Yıllık Süre: Dava, her durumda, vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren iyi niyetli davalılara karşı 10 yıl geçmekle zaman aşımına uğrar.
• 20 Yıllık Süre: Dava, kötü niyetli davalılara karşı ise her durumda 20 yıl geçmekle zaman aşımına uğrar.

Vasiyetnamenin iptali davası, ehliyetsizlik raporlarının incelenmesi, tanıkların dinlenmesi ve teknik şekil şartlarının değerlendirilmesi gibi karmaşık ispat faaliyetleri gerektirir. Hak düşürücü süreleri kaçırmamak ve davanın doğru hukuki gerekçelerle açılmasını sağlamak için bir Ankara miras avukatı ile çalışmak, miras haklarınızı korumanız için en güvenli yoldur.

Vasiyetnamenin iptal sebepleri, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 557. maddesinde açıkça sayılmıştır. Konunun yasal dayanağını doğrudan incelemek isterseniz, ilgili kanuna Mevzuat.gov.tr resmi sitesinden ulaşabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Babam tüm malını kardeşime bırakmış, bu vasiyeti iptal ettirebilir miyim?

Hayır. Sadece mirasın adaletsiz paylaştırılmış olması, tek başına bir iptal sebebi değildir. Vasiyetnameyi iptal ettirebilmek için yukarıda sayılan dört sebepten birinin (ehliyetsizlik, irade sakatlığı, hukuka aykırılık, şekil eksikliği) varlığını ispatlamanız gerekir. Eğer bu sebepler yoksa, sizin açmanız gereken dava vasiyetnamenin iptali değil, saklı payınızı almak için “Tenkis Davası”dır.

Sonuç: Haklarınızı Bilinçli Bir Şekilde Arayın

Vasiyetname, miras bırakanın son arzularına saygının bir gereğidir. Ancak bu saygı, vasiyetnamenin hukukun temel ilkelerine ve emredici kurallarına uygun olması şartına bağlıdır. Eğer bir vasiyetnamenin hukuka aykırı koşullar altında veya şekil şartlarına uyulmadan hazırlandığını düşünüyorsanız, kanunun size tanıdığı iptal davası açma hakkını, yasal sürelere dikkat ederek kullanabilirsiniz. Bu teknik ve hassas süreçte bir avukattan destek almak, en doğru adımları atmanızı sağlayacaktır.