Nafaka Hesaplama ve Nafaka Türleri Nelerdir?

Boşanma süreci, duygusal olduğu kadar mali açıdan da önemli sonuçlar doğuran bir süreçtir. Bu mali sonuçların en başında ise “nafaka” gelmektedir. Boşanma nedeniyle mevcut hayat standardı düşecek olan eşin ve özellikle çocukların mağduriyet yaşamaması için kanunla güvence altına alınan nafaka, hem türleri hem de miktarının nasıl hesaplandığı konusunda en çok merak edilen konulardan biridir.

Peki, Türk hukukunda kaç çeşit nafaka vardır? Bir hâkim, aylık nafaka miktarını belirlerken hangi kriterleri göz önünde bulundurur? Bu yazıda, nafaka türlerini, nafaka hesaplama yöntemlerini ve bu konuyla ilgili sıkça sorulan soruları tüm detaylarıyla ele alacağız.

Nafaka Türleri Nelerdir? (Türk Medeni Kanunu’na Göre)

Boşanma davalarında ve sonrasında karşımıza çıkan, amaçları ve süreleri birbirinden farklı olan 4 temel nafaka türü bulunmaktadır:

1. Tedbir Nafakası (Dava Süresince Ödenen)

• Nedir?: Boşanma veya ayrılık davası açıldığı andan itibaren, dava sonuçlanana kadar maddi olarak zor duruma düşecek olan eşe ve velayeti geçici olarak kendisine verilen ebeveyne çocukların bakımı için ödenen geçici bir nafakadır.
• Amacı: Dava süresince tarafların ve çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanması, barınma ve geçimlerinin güvence altına alınmasıdır.
• Ne Zaman Biter?: Boşanma kararının kesinleşmesiyle birlikte kendiliğinden sona erer. Karar kesinleştikten sonra, şartları varsa, diğer nafaka türlerine (iştirak, yoksulluk) dönüşebilir.

2. İştirak Nafakası (Çocuk İçin Ödenen)

• Nedir?: Boşanma kararı kesinleştikten sonra, çocuğun velayetini almayan ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim, sağlık ve diğer tüm temel giderlerine kendi maddi gücü oranında katılması için ödediği nafakadır.
• Önemli Bilgi: İştirak nafakası, çocuğun hakkıdır ve kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle anne ve baba bu nafakadan kendi aralarında anlaşarak feragat edemezler. Hâkim, çocuğun menfaatini gözeterek bu nafakaya re’sen (kendiliğinden) hükmetmek zorundadır.
• Ne Zaman Biter?: Kural olarak çocuk 18 yaşını doldurunca (ergin olunca) sona erer. Ancak, çocuk 18 yaşını doldurmasına rağmen eğitimi devam ediyorsa (örneğin üniversite okuyorsa), eğitim hayatı sona erene kadar nafaka ödemesi devam edebilir.

3. Yoksulluk Nafakası (Eş İçin Ödenen)

• Nedir?: Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan tarafa, diğer tarafın boşanmadaki kusuru daha ağır olmamak kaydıyla, geçimini sağlayabilmesi için süresiz olarak ödenen nafakadır.
• Verilebilmesinin Şartları:
  1. Nafaka talep eden eşin, boşanmaya neden olan olaylarda diğer eşten daha ağır kusurlu olmaması gerekir.
  2. Nafaka talep eden eşin, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olması gerekir.
  3. Nafaka ödeyecek olan tarafın mali gücünün yeterli olması gerekir.
• Ne Zaman Biter?: Nafaka alacaklısının yeniden evlenmesi, taraflardan birinin vefat etmesi, alacaklının yoksulluk durumunun ortadan kalkması veya haysiyetsiz bir hayat sürmesi gibi durumlarda mahkeme kararıyla kaldırılabilir.

4. Yardım Nafakası (Akrabalar Arası)

Bu nafaka türü doğrudan boşanma ile ilgili olmasa da bilinmesi önemlidir. Bir kimsenin, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoyu (çocukları, torunları), üstsoyu (anne-babası) ve kardeşlerine ödemekle yükümlü olduğu nafakadır.

Nafaka Hesaplama: Hâkim Miktarı Neye Göre Belirler?

En çok merak edilen soru, nafaka miktarının ne kadar olacağıdır. Kanunda nafaka hesaplaması için önceden belirlenmiş bir matematiksel formül veya standart bir tarife yoktur. Hâkim, her dosyanın kendi özel koşullarını değerlendirerek hakkaniyete uygun bir miktar belirler. 2025 yılı itibarıyla hâkimin nafaka miktarını belirlerken dikkate aldığı temel kriterler şunlardır:

• Tarafların Ekonomik ve Sosyal Durumları: Tarafların maaşları, kira gelirleri, sahip oldukları mal varlıkları (ev, araba), meslekleri ve sosyal yaşam standartları.
• Çocuğun İhtiyaçları (İştirak Nafakası İçin): Çocuğun yaşı, okul masrafları (devlet okulu/özel okul), servis ücreti, gıda, giyim, sağlık giderleri, sosyal ve kültürel faaliyetleri.
• Tarafların Kusur Oranları (Yoksulluk Nafakası İçin): Boşanmaya neden olan olaylarda kimin daha kusurlu olduğu.
• Paranın Alım Gücü: Ülkenin güncel ekonomik koşulları ve enflasyon oranları.
• Hakkaniyet İlkesi: Belirlenen nafaka miktarının, ödeyecek tarafı da yoksulluğa düşürmeyecek, adil ve dengeli bir miktar olması.

Nafakanın Artırılması veya Azaltılması Mümkün müdür?

Evet. Nafaka miktarı sabit kalmak zorunda değildir. Tarafların hayat koşullarının veya çocuğun ihtiyaçlarının değişmesi durumunda, “Nafaka Artırım Davası” veya “Nafakanın Azaltılması/Kaldırılması Davası” açılabilir. Ayrıca, boşanma kararlarında genellikle nafakanın her yıl Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) belirlediği ÜFE/TÜFE oranında otomatik olarak artırılacağına dair bir madde de yer alır.

Nafaka miktarlarının belirlenmesi ve mahkemeye sunulması, tarafların mali durumlarının detaylı bir şekilde belgelendirilmesini ve hukuki argümanlarla desteklenmesini gerektirir. Adil bir nafaka kararı alınması ve hak kaybı yaşanmaması için sürecin bir Ankara boşanma avukatı ile takip edilmesi, menfaatlerinizi korumanız açısından büyük önem taşır.

Nafaka türleri, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda ilgili maddelerde düzenlenmiştir (Tedbir nafakası m.169, Yoksulluk nafakası m.175, İştirak nafakası m.182). Konunun yasal dayanağını doğrudan incelemek isterseniz, ilgili kanuna Mevzuat.gov.tr resmi sitesinden ulaşabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Çalışan ve maaşı olan bir kadın yoksulluk nafakası alabilir mi?

Evet, alabilir. Yargıtay kararlarına göre, kadının çalışıyor olması veya bir gelirinin bulunması tek başına yoksulluk nafakası almasına engel değildir. Eğer aldığı maaş, evlilik birliğindeki yaşam standardını sürdürmesine yetmeyecek ve boşanma yüzünden yoksulluğa düşecekse, diğer şartlar da oluşmuşsa yoksulluk nafakasına hükmedilebilir.

Nafaka ödemezsem ne olur?

Nafaka borcu, kamu alacağı gibi önemli bir borçtur. Ödenmemesi durumunda, alacaklı taraf icra takibi başlatabilir. İcra takibine rağmen nafaka ödenmemeye devam edilirse, borçlunun “nafaka borcunu ödememek” suçundan 3 aya kadar tazyik (disiplin) hapsi ile cezalandırılması için şikayette bulunulabilir.

Sonuç: Haklarınızı Bilin, Süreci Doğru Yönetin

Nafaka, boşanmanın mali sonuçlarını dengeleyen ve özellikle ekonomik olarak zayıf olan eşi ve çocukları korumayı amaçlayan temel bir haktır. Hangi nafaka türünü talep edebileceğinizi bilmek ve miktarının belirlenmesinde hangi faktörlerin rol oynadığını anlamak, süreci daha bilinçli yönetmenize yardımcı olacaktır. Bu hassas ve önemli konuda adil bir sonuca ulaşmak için profesyonel hukuki destek almak en sağlıklı yoldur.